Natura 2000 to sieć obszarów chronionych tworzonych na mocy prawa europejskiego.
Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych
oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy. System ten wdrażany jest
od 1992 roku na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. W Polsce obowiązuje od
1 maja 2004 roku.
Tworzenie i funkcjonowanie sieci Natura 2000 jest wynikiem realizacji postanowień
2 dyrektyw wspólnotowych:
Dyrektywy w sprawie ochrony dzikiego ptactwa 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979
zastąpionej Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r.
zwanej Dyrektywą Ptasią. Głównymi założeniami dyrektywy są osiągnięcie i utrzymanie
właściwego stanu ochrony, który będzie gwarantował trwałość i dobry stan populacji, ustanawia zasady
handlu i pozyskania ptaków łownych, określa niedopuszczalne metody chwytania i zabijania ptaków.
Ochronie podlegają nie tylko same ptaki ale również jaja, gniazda oraz miejsca ważne dla bytowania czy
migracji ptaków. Na podstawie tej dyrektywy tworzy się obszary specjalnej ochrony ptaków tzw.
OSO. Na terenie Unii Europejskiej wyznaczono już ponad 5 tys. obszarów ptasich.
Dyrektywy w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory 92/43/EWG z dnia
22 maja 1992 r. zwanej Dyrektywą Siedliskową. Głównym zadaniem Dyrektywy jest ochrona
zagrożonych i rzadkich typów siedlisk przyrodniczych (także tych antropogenicznych) oraz gatunków
zwierząt i roślin co ma sprzyjać zachowaniu bioróżnorodności, przy jednoczesnym zachowaniu zasady
zrównoważonego rozwoju. Celem jest niedopuszczenie do pogorszenia się jakości siedlisk, a jeśli to
konieczne należy podejmować działania ochronne na rzecz odtworzenia danych walorów
przyrodniczych. Dla realizacji założeń tworzy się specjalne obszary ochrony tzw. SOO. Na terenie
Unii Europejskiej wyznaczono już prawie 23 tysiące obszarów siedliskowych.
Przepisy unijne stanowiące podstawę do tworzenia sieci Natura 2000 zostały wprowadzone do polskiego
prawodawstwa poprzez Ustawę o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r., czyniąc Naturę 2000
najmłodszą prawną formą ochrony w Polsce.
PLB, PLH i PLC – oznaczenie międzynarodowe obszarów, każdy obszar ma swoją nazwę
i kod.
Wyznaczanie obszarów Natura 2000 opiera się wyłącznie na kryteriach naukowych, zaś procedura ich
tworzenia zależna jest od typu obszaru Natura 2000. Przedmiotem ochrony na obszarach Natura 2000 są:
Na obszarach Natura 2000 nie obowiązują z góry narzucone zakazy i ograniczenia. Ochrona
zasobów przyrodniczych, dla których powstał obszar, powinna odbywać się poprzez właściwe
użytkowanie dostosowane do lokalnych uwarunkowań i uwzględniające potrzeby rozwoju gospodarczego
i społecznego. Jedyny warunek, jakiemu podlegają ograniczenia gospodarowania na terenie obszaru
Natura 2000 to taki, że nie możemy pogarszać stanu siedlisk naturalnych i siedlisk gatunków, np.
przez zalesianie łąk, zabudowanie siedlisk, nieodpowiednie prace melioracyjne czy niewłaściwe prace
gospodarcze w lesie. Do każdego obszaru Natura 2000 opracowana jest mapa, która składa się z:
-Standardowego Formularza Danych (SDF), w którym są zawarte najważniejsze informacje o położeniu i
powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach „naturowych”, o ich
liczebności lub reprezentatywności w skali kraju, wartości przyrodniczej i zagrożeniach,
wektorowej i GIS w skali 1:100 000.
SDF i mapy będą aktualizowane w miarę postępu wiedzy o występowaniu zasobów przyrodniczych w obszarze
Natura 2000 (inwentaryzacja, monitoring przyrodniczy) zgodnie
z procedurą określoną przez Komisję Europejską.
W ciągu 6 lat od ustanowienia obszaru Natura 2000 każdy kraj członkowski ma obowiązek tworzenia tzw.
planów zadań ochronnych (PZO). Jest to dokument planistyczny, który sporządza sprawujący nadzór nad obszarem
(zwykle Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska lub dyrektor parku narodowego). W procesie sporządzania planu musi
być zapewniony udział osób i podmiotów prowadzących działalność w obrębie siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków,
dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000,
a także możliwość wnoszenia uwag i wniosków ze strony ogółu społeczeństwa. Plan zadań ochronnych ustanawia Regionalny
Dyrektor Ochrony Środowiska na okres 10 lat, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, kierując się koniecznością
utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin
i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000. Plan może być zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb
ochrony tych siedlisk przyrodniczych lub gatunków roślin
i zwierząt.
Jakie są korzyści z obszarów Natura 2000?
zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi m.in. w ekosystemach lądowych, morskich i innych wodnych, jak też w zespołach ekologicznych, których organizmy te są częścią. Dotyczy to różnorodności wewnątrzgatunkowej i różnorodności na poziomie ekosystemów.
-
akt prawny Unii Europejskiej, które państwa członkowskie Unii mają obowiązek w postaci określonych regulacji prawnych wprowadzić we własnym kraju do osiągnięcia wskazanego w dyrektywie, pożądanego celu.
-
całość organizmów występujących na danym terenie wraz z środowiskiem nieożywionym funkcjonujących w ramach wzajemnych więzi i oddziaływujących na siebie.
-
gatunek, którego występowanie jest ograniczone do określonego obszaru (np. łańcucha lub pasma górskiego, wyspy).
-
czynności mające na celu wyrównanie strat środowiskowych, powstałych podczas realizacji danego przedsięwzięcia bądź inwestycji, których zaprzestanie pomimo stwierdzenia znaczącego oddziaływania na obszar Natura 2000 nie było możliwe.
-
obszar umożliwiający migrację gatunków roślin, zwierząt i grzybów pomiędzy oddalonymi od siebie płatami zajmowanego przez nie siedliska.
-
wilgotna łąka często występująca na śródleśnych polanach lub na skrajnych torfowiskach.
-
zjawisko przemieszczania się gatunków roślin i zwierząt w wyniku zmiany warunków klimatycznych, braku pożywienia, nadmiernego zagęszczenia osobników danej populacji, bądź w celach reprodukcyjnych. Opuszczenie dotychczas zajmowanego obszaru nosi nazwę emigracji, natomiast przybycie danego gatunku na nowe tereny, określa się jako imigrację.
-
polega na badaniu, analizie i ocenie stanu środowiska przyrodniczego. Ma to na celu obserwację zmian zachodzących w środowisku.
-
obszar ochronny siedlisk (SOO) wyznaczony na podstawie Dyrektywy Siedliskowej w celu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt z załącznika I II Dyrektywy Siedliskowej.
-
obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) wyznaczone ze względu na występowanie gatunków ptaków wymienionych w załączniku I do Dyrektywy Ptasiej.
-
szereg działań podejmowanych w celu sprawdzenia, w jakim stopniu dane przedsięwzięcie lub inwestycja wpływa na obszar Natura 2000 oraz plany jego ochrony. W przypadku stwierdzenia tzw. „znaczącego oddziaływania” na obszar Natura 2000 przez analizowane przedsięwzięcie lub inwestycję, może dojść do ich zaniechania.
-
ochrona prowadzona bez stosowania jakichkolwiek zabiegów pielęgnacyjnych np. koszenia łąk. Gatunki pozostawione są same sobie.
-
jest to sposób ochrony stosowany w rezerwatach, parkach narodowych polegający na zastosowaniu różnorakich metod pielęgnacji ingerujących w naturalne procesy np. koszenie łąk, czyszczenie lasów. Ochrona czynna zazwyczaj ma na celu utrzymanie stanu środowiska takiego, jaki był w momencie obejmowania terenu ochroną albo uzyskanie określonego stanu przyrody zapisanego w planie ochrony.
-
ochrona „in situ” - z łac: in situ - na miejscu; to forma ochrony roślin i zwierząt w miejscu ich naturalnego występowania. Polega ona na zachowaniu niezmienionych warunków środowiskowych oraz na zaprzestaniu lub ograniczeniu pozyskiwania osobników danego gatunku. Zaliczamy do niej parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000.
-
Dalej >>
szereg działań podejmowanych w celu sprawdzenia, w jakim stopniu dane przedsięwzięcie lub inwestycja wpływa na obszar Natura 2000 oraz plany jego ochrony. W przypadku stwierdzenia tzw. „znaczącego oddziaływania” na obszar Natura 2000 przez analizowane przedsięwzięcie lub inwestycję, może dojść do ich zaniechania.
-
polega na zakazie wszelkiej ingerencji w warunki życia organizmów roślinnych i zwierzęcych na obszarze ochrony. Z tą formą ochrony spotykamy się na terenach rezerwatów przyrody i parków narodowych. Gatunkami objętymi ochroną ścisłą są np. rośliny – Sasanka alpejska, Mieczyk dachówkowaty; zwierzęta – Karlik malutki, Suseł perełkowany.
-
dopuszcza ona możliwość redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwanie osobników lub ich części w wyznaczonych okresach czasu. Pozwolenie na pozyskiwanie osobników wydaje Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Gatunki objęte ochroną częściową to np.: pióropusznik strusi.
-
to podobny do Planu Zadań Ochronnych (PZO) dokument, w którym zawarte są działania mające na celu ochronę przyrody w wybranym terenie. Plan Ochrony w przeciwieństwie do PZO wybiega znaczenie dalej w przyszłość. Treść dokumentu sporządzana jest raz na 20 lat. Oprócz danych dotyczących ochrony zarówno siedlisk oraz gatunków zwierząt i roślin, w Planie Ochrony zamieszczone są także sugerowane zmiany w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, a także w planach zagospodarowania przestrzennego województw.
-
dokument ten powstaje w ciągu 6 lat od ustanowienia obszaru specjalnej ochrony ptaków lub zatwierdzenia przez Komisję Europejską specjalnego obszaru ochrony siedlisk. Plan zadań ochronnych zawiera opis granic obszaru i mapę obszaru, cel działań ochronnych, identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego ochrony siedlisk przyrodniczych, określenie działań ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdrażania, wskazania do zmian w istniejących studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego oraz wskazanie terminu sporządzenia, w razie potrzeby, planu ochrony dla części lub całości obszaru.
-
oznaczenia międzynarodowe obszarów, każdy obszar ma swoją nazwę i kod.
-
działania na rzecz zachowania przyrody i krajobrazu rolniczego. W ramach tych programów wspiera się finansowo rolników, którzy przestawiają się na gospodarowanie przyjazne środowisku.
-
na obszarze Natura 2000 są gatunki i siedliska przyrodnicze, które w standardowym formularzu danych (SDF) danego obszaru uzyskały ocenę A, B lub C.
-
to lista obszarów, które spełniają konieczne wymagania zawarte w Dyrektywie Siedliskowej i Ptasiej. Są one przewidziane do zamieszczenia na krajowej liście obszarów (tzw. potencjalnych obszarów Natura 2000), państwa należącego do Unii Europejskiej. Decyzją Komisji Europejskie obszary te mogą zostać włączone do sieci Natura 2000.
-
ekologiczna sieć obszarów podlegających ochronie, tworzona na obszarze państw Unii Europejskiej w oparciu o dyrektywę siedliskową.
-
zagrożone siedliska i gatunki, które występują przede wszystkim na terenie Unii Europejskiej i dlatego właśnie Unia odpowiedzialna jest za ich ochronę.
-
dokument w którym są zawarte najważniejsze informacje o położeniu i powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach „naturowych”, o ich liczebności lub reprezentatywności w skali kraju, wartości przyrodniczej i zagrożeniach. Zrównoważony rozwój – proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia, w sposób umożliwiający realizację tych samych dążeń następnym pokoleniom.
-
to innymi słowy rozwój społeczno-gospodarczy, w którym działania społeczne, polityczne i gospodarcze są zharmonizowane i nie oddziaływują negatywnie na równowagę przyrodniczą oraz na zachodzące w nim procesy. Nadrzędnym celem zrównoważonego rozwoju jest zapewnienie możliwości zaspokajania najważniejszych potrzeb ludności obecnego oraz przyszłych pokoleń.
-
<< Wróć
